Het verschil tussen licht en hitte schermen

Meer licht betekent bij elk gewas meer productie. Er zit echter een grens aan die voor elk gewas en vaak ook per ras verschillend ligt. Het uitgangspunt bij coaten is daarom: behoud van zoveel mogelijk licht, maar bescherming tegen mogelijke schade.
Die schade kan ontstaan door lichtstress en door hittestress. In het tuinbouwonderzoek is de laatste jaren regelmatig aangetoond dat het laatste bij veel gewassen belangrijker is dan het eerste. Als de teler de klimaatomstandigheden goed kan beheersen, kan hij meer licht toelaten, wat resulteert in een hogere productie, betere kwaliteit en meer teeltsnelheid. Absolute voorwaarde is wel dat de luchtvochtigheid hoog genoeg blijft en de planttemperatuur niet te ver oploopt.

Licht én hitte schermen

ReduSol is de aangewezen coating als de teler zowel licht als hitte wil weren. Een dunne laag reflecteert al snel 20% van de zonnestraling. Maximaal is 40% mogelijk. Dat is de netto hemisferische scherming van de coating. Omdat ook het kasdek en de constructie licht tegenhouden, zal bij de maximale dikte ca. 75-80% van de zonnestraling, ten opzichte van de hoeveelheid die buiten de kas wordt gemeten, het gewas niet bereiken.
Dit kan een goede oplossing zijn in regio’s met een zeer hoog lichtniveau. Onder zulke omstandigheden functioneert het bladgroen constant suboptimaal omdat het zichzelf beschermt tegen te veel licht en ontstaan er bovendien vrije radicalen. Dat zijn stoffen die agressief reageren met alle onderdelen van de plantencel, waardoor die beschadigd raken en af kunnen sterven.
In gematigde streken is er een duidelijke trend dat telers kiezen voor een minder dikke coatinglaag in combinatie met schermdoeken, die ze dicht kunnen trekken bij lichtpieken.
Voor veel gewassen is bekend hoeveel licht ze aankunnen. Zulke gegevens worden gematched met het verloop van het lichtniveau gedurende het jaar. Dan kan een lichtplan voor het hele jaar gemaakt worden, waarin coating, schermen met beweegbare doeken en klimaatbeheersing een samenspel vormen.

Warmtestraling

Zonnestraling bestaat uit drie componenten: UV, PAR-licht en infrarood. Op het PAR-licht wil je in principe zuinig zijn, want de plant gebruikt dat voor de fotosynthese en dus de productie. Het infrarood, ook warmtestraling genoemd, zorgt voor de opwarming van het gewas. Binnen een bepaalde range is dat gunstig: alle plantprocessen gaan sneller bij een hogere temperatuur. Maar er zit een grens aan. De combinatie van veel licht, een hoge planttemperatuur en een lage luchtvochtigheid zorgt in eerste instantie ervoor dat de fotosynthese stilstaat, en leidt daarna tot echte schade.
Met het allergrootste deel van het infrarood doet de plant niets. Dat kan dus heel goed weggeschermd worden. Daarvoor zorgt ReduHeat. In het PAR-gebied haalt ReduHeat afhankelijk van de laagdikte netto circa 10 tot 16% van het licht weg. In het infrarood-gebied loopt dat op tot 30%. Tel hier de scherming van het kasdek en de constructie bij op en je komt op een scherming op plantniveau van 60%. Daarmee weer je dus een belangrijk deel van de warmtestraling, en dus loopt de kans op hittestress sterk terug.

Phalaenopsis

Theo Verbeek, verantwoordelijk voor de teelt bij Ammerlaan Orchideeën, maakt gebruik van de voordelen van beide coatings. Het bedrijf kent twee locaties in De Lier en Schipluiden. “Op de eerste locatie vindt de opkweek plaats. Daarna verhuizen de planten met tafel en al naar Schipluiden. Daar kweken we ze nog even verder op en dan gaan ze de koelfase in om de bloemaanleg te bevorderen. Na zes weken verhuizen ze dan naar de afkweekkas. Die ligt boven de verwerkingshal; de planten staan daar slechts twee meter onder het glas”, vertelt hij.
Phalaenopsis is een schaduwplant, die snel te veel licht krijgt. Bovendien is het een zogenaamde CAM-plant met een afwijkende manier van fotosynthese. In de nacht legt de orchidee CO₂ vast in de vorm van malaat. Die opslagcapaciteit is beperkt. Overdag wordt dat malaat in het fotosynthese-proces verwerkt tot suikers. Daarvoor is licht nodig. Op een gegeven moment is het opgeslagen malaat verwerkt en kan de plant niets meer met extra licht. Daarom sturen telers sterk op een maximale toelaatbare lichtsom per dag.
“Bij de afkweek hanteren wij we een lichtsom van 7 mol/m². Verder laten we geen hoger lichtniveau toe dan 250 W/m², anders loopt de bladtemperatuur te hoog op. We mikken op 23-24° C bladtemperatuur”, vertelt hij. Als de instraling hoger wordt dan 250 W/m² gaat het schermdoek dicht.
Alle afdelingen worden vanaf begin maart gecoat met ReduSol omdat het natuurlijke lichtniveau dan te veel wordt voor de plant. Als het lichtniveau desondanks te hoog oploopt, wordt dat aanvullend met de schermdoeken geweerd.
“Maar in de afkweekafdeling, waar de planten dicht onder het glas staan, was dat niet voldoende. Begin februari kun je al dagen hebben met een afwisseling van zon en wolken. Je krijgt dan een heel onrustig klimaat. Je kunt dan echter nog geen ReduSol gebruiken, want je wilt je lichtsom halen. We hebben de oplossing gevonden in ReduHeat; dat brengen we al in week 7 aan”, zegt hij.

Combinatie ReduHeat - ReduSol

Hij heeft nu vier jaar ervaring met deze aanpak. Daarvoor waren er soms problemen met ‘zittenblijvers’: door de oplopende planttemperatuur groeiden de bloemtakken niet uit. “Dan kregen we veel één takkers in plaats van tweetakkers, waardoor de plant veel minder waard is. Zonder ReduHeat moesten al bij 150 W/m² de schermdoeken dicht, waardoor je noodzakelijk licht mist. Sinds we ReduHeat gebruiken, is het klimaat rustiger zonder dat je inlevert op de lichtsom. Resultaat is een betere kwaliteit planten.”
Rond week 14-15 laat hij een laag ReduSol bovenop de ReduHeat zetten. Na het opbrengen van ReduSol zal de laag de gecombineerde eigenschappen van beide producten hebben. Begin september gaan beide lagen eraf. “Met dit systeem kunnen we heel goed uit de voeten”, is de conclusie van de teeltman.